Ποδήλατα με ταχύτητες - Τί και Πώς;...

Κατανοώντας την έννοια των ταχυτήτων

Τα ποδήλατα με πολλές ταχύτητες (ή αλλιώς σχέσεις μετάδοσης ή γρανάζια) σας επιτρέπουν να ανεβαίνετε στις ανηφόρες πολύ πιο άνετα, χωρίς την ανάγκη να σηκωθείτε από τη σέλα και να κάνετε ορθοπέταλο ή να κουραστείτε πολύ όπως θα συνέβαινε σε ένα ποδήλατο με ένα γρανάζι. Επίσης, σάς βοηθάνε να κινείστε γρηγορότερα στις κατηφόρες ή και στις ευθείες ακόμη.

Ρυθμός των ποδιών (Cadence)

Κάθε ποδηλάτης έχει τον ιδανικό ρυθμό περιστροφής των ποδιών του (cadence) και μια ιδανική ποσότητα δύναμης που ασκεί στα πηδάλια. Όταν ποδηλατείτε με την ιδανική σας cadence, τότε αποδίδετε στα πηδάλια τη μέγιστη δύναμη που μπορείτε να διατηρήσετε για πολύ ώρα, αποδοτικά. Ουσιαστικά, αλλάζοντας γρανάζια (δηλαδή ταχύτητες), προσαρμόζουμε το cadence μας. Το γρανάζι που επιλέξουμε, εξαρτάται κυρίως από την κλίση του δρόμου, τον άνεμο που φυσάει και τη δική μας φυσική κατάσταση, τη δεδομένη στιγμή.

Μικρό ή μεγάλο γρανάζι;

Τα μεγάλα γρανάζια απαιτούν περισσότερη δύναμη στα πηδάλια. Επιλέγοντας ένα μεγάλο γρανάζι, αναγκαζόμαστε να μειώσουμε το cadence μας. Ποδηλατώντας με πολύ χαμηλό cadence, δεν αποδίδουμε όσο μπορούμε κι επίσης κινδυνεύουν οι μύες και οι σύνδεσμοί τους, και κυρίως τα γόνατά μας και τα ισχία.

Το τέλειο ποδήλατο

Αν υπήρχε το τέλειο ποδήλατο, με άπειρες σχέσεις μετάδοσης, θα μπορούσαμε να ποδηλατούμε με σταθερό cadence και με απόδοση σταθερής δύναμης στα πηδάλια. Φυσικά, αυτό που θα μεταβάλλεται είναι η ταχύτητα και μόνον, η οποία θα μειώνεται στις ανηφόρες, ενώ θα αυξάνεται στις κατηφόρες, χωρίς τα πόδια μας να καταλαβαίνουν κάποια διαφορά. Οι πιο αρχάριοι ποδηλάτες, πολλές φορές ποδηλατούν με χαμηλό cadence, πιστεύοντας πως αυτό βοηθά στην καλύτερη άσκησή τους, αφού αναγκάζονται να βάζουν πιο πολύ δύναμη στα πηδάλια, ενώ αυτό είναι λάθος.

Σηκώνοντας βάρη ή κολυμπώντας

Θεωρήστε δυο είδη άσκησης: η άρση βαρών και το κολύμπι. Αν σηκώσετε βάρος 100 κιλών για 6 επαναλήψεις, θα γίνετε μούσκεμα στον ιδρώτα και θα τρέξετε για μπάνιο αμέσως - πολύ δύναμη, λίγες επαναλήψεις. Στον αντίποδα, το κολύμπι δεν βάζει μεγάλη αντίσταση στην κίνηση του σώματος, άρα μπορείτε να κινείτε τα χέρια και τα πόδια σας χωρίς να κουράζεστε ιδιαίτερα - λίγη δύναμη, πολλές επαναλήψεις.

Στροφάρισμα εναντίον δυνατού πατήματος.

Το στροφάρισμα αναφέρεται σε χαμηλότερα γρανάζια και υψηλότερο cadence, κάτι που μοιάζει περισσότερο με κολύμπι. Η γρήγορη κίνηση, με πολλές επαναλήψεις, καθιστά το πόδι ευλύγιστο και ευέλικτο, είναι πολύ αερόβια, ενώ η μικρή δύναμη που ασκεί το πόδι ούτε φθείρει, ούτε κουράζει τους συνδέσμους στα γόνατα.

Το βαρύ πάτημα αναφέρεται σε υψηλότερα γρανάζια και χαμηλότερο cadence, κάτι που μοιάζει με σήκωμα βάρους. Κάνει καλό για την αύξηση της μυϊκής μάζας, κυρίως των ποδιών, αλλά δεν βοηθά ιδιαίτερα το καρδιοαναπνευστικό σύστημα. Επίσης, υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού από το βαρύ πάτημα, ειδικά αν το παρακάνετε.

Ασφαλίζοντας τα πόδια σας

Τα "toe clips" (καλουπιέ) ή τα "clipless" πηδάλια βοηθάνε στο να ποδηλατείτε πιο αποδοτικά. Επίσης, ενισχύουν την ασφάλεια, καθώς δεν επιτρέπουν τα πόδια να απομακρυνθούν από τα πηδάλια, ούτε να κινούνται χωρίς η δύναμη να μεταφέρεται στο ποδήλατο. Για να εξοικειωθείτε με αυτού του τύπου τα πηδάλια απαιτείται κάποιος χρόνος, αλλά οι πιο πεπειραμένοι ποδηλάτες τα θεωρούν ανεκτίμητης αξίας.

Τα βασικά του συστήματος ταχυτήτων

Σε ένα ποδήλατο με 10 σχέσεις μετάδοσης (γρανάζια, ταχύτητες), το εμπρός τμήμα της αλυσίδας κινείται ανάμεσα σε 2 σχετικά μεγάλους δίσκους (ή εμπρόσθια γρανάζια), το οποία είναι προσκολλημένα εσωτερικά του δεξιού βραχίονα. Στο πίσω μέρος της αλυσίδας βρίσκεται μια κασέτα με 5 μικρότερα γρανάζια, προσαρτημένα δεξιά από τον άξονα του πίσω τροχού. Ο συνδυασμός των 2 δίσκων με τα 5 γρανάζια δίνουν θεωρητικά 10 διαφορετικές σχέσεις μετάδοσης (ταχύτητες). Αυτοί οι μηχανισμοί ταχυτήτων απαιτούν 2 χειριστήρια αλλαγής γραναζιών για τους εκτροχιαστές που αλλάζουν τη θέση της αλυσίδας, ένα για τους 2 δίσκους εμπρός, στο δισκοβραχίωνα, κι ένα για τα 5 γρανάζια της κασέτας, στον πίσω τροχό.

Σε ένα ποδήλατο με 27 ταχύτητες ισχύουν περίπου τα ίδια, με τη διαφορά ότι υπάρχουν 3 δίσκοι εμπρός, ενώ η κασέτα πίσω περιλαμβάνει 9 γρανάζια. Και πάλι χρειάζονται 2 εκτροχιαστές, ένας εμπρός κι ένας πίσω και 2 χειριστήρια.

Συνήθως, το χειριστήριο στο αριστερό μέρος του τιμονιού, ελέγχει τους δίσκους στο δισκοβραχίωνα, ενώ το χειριστήριο στο δεξί μέρος του τιμονιού ελέγχει την κασέτα πίσω.

Πως δουλεύουν οι εκτροχιαστές

Οι εκτροχιαστές οδηγούν την αλυσίδα από το ένα γρανάζι στο άλλο, καθώς η αλυσίδα κινείται με τη σωστή κατεύθυνση, δηλαδή προς τα εμπρός. Ο εμπρός εκτροχιαστής είναι ένας απλός οδηγός που σπρώχνει την αλυσίδα από τον ένα δίσκο στον άλλο. Ο πίσω εκτροχιαστής είναι λίγο πιο περίπλοκος, διότι περιλαμβάνει και τον τεντωτήρα, ο οποίος καθορίζει και το σωστό μήκος της αλυσίδας, καθώς αυτή κινείται σε διαφορετικού μεγέθους γρανάζια.

Πάντα ποδηλατούμε προς τα εμπρός

Η αλυσίδα μπορεί να κινείται πλαγίως (επάνω στα γρανάζια), μόνο όταν κινείται και προς τα εμπρός. Γι' αυτό το λόγο, πρέπει να αλλάζουμε ταχύτητα μόνο όταν περιστρέφονται τα πηδάλια με τη σωστή φορά.

Ο εμπρός εκτροχιαστής κινείται στο επάνω μέρος της αλυσίδας, στο σημείο που η αλυσίδα μεταφέρει τη δύναμη από τα πηδάλια στον πίσω τροχό. Γι' αυτό το λόγο, ο εμπρός εκτροχιαστής δεν μπορεί να λειτουργεί τόσο καλά όταν ασκούμε πολύ μεγάλη δύναμη στα πηδάλια.

Ο πίσω εκτροχιαστής κινείται λόγω της τάσης που του ασκεί η αλυσίδα, η οποία διέρχεται από την κασέτα τεντωμένη, καθώς ποδηλατούμε προς τα εμπρός. Παρόλο που ο πίσω εκτροχιαστής μπορεί να λειτουργήσει σε συνθήκες μεγάλης δύναμης στα πηδάλια, προτείνεται να μειώνουμε τη δύναμη που βάζουμε στη πηδάλια κατά της διάρκεια της αλλαγής γραναζιού.

Τελικά...

Προσπαθείτε να κατανοείσετε το σύστημα ταχυτήτων περισσότερο οπτικά, παρά από τις ενδείξεις στα χειριστήρια αλλαγών ταχυτήτων.

Τα γρανάζια που βρίσκονται πιο κοντά προς το εσωτερικό του ποδηλάτου (μικρό εμπρός, μεγάλο πίσω) δίνουν πιο χαμηλές σχέσεις μετάδοσης, δηλαδή ελαφρύτερο πάτημα, και υψηλό cadence.

Τα γρανάζια που βρίσκονται πιο κοντά προς το εξωτερικό του ποδηλάτου (μεγάλο εμπρός, μικρό πίσω) δίνουν πιο υψηλές σχέσεις μετάδοσης, δηλαδή βαρύτερο πάτημα και χαμηλό cadence.

Αποφύγεται τους ακραίους συνδυασμούς που αναγκάζουν την αλυσίδα να βρίσκεται σε πολύ πλάγια θέση. Αυτοί οι συνδυασμοί αναφέρονται σε μεγάλο γρανάζι εμπρός (πολύ δεξιά) με μεγάλο γρανάζι πίσω (πολύ αριστερά) και σε μικρό γρανάζι εμπρός (πολύ αριστερά) με μικρό γρανάζι πίσω (πολύ δεξιά). Ειδικά ο συνδυασμός των μικρών γραναζιών εμπρός και πίσω, εκτός του ότι προκαλεί θόρυβο (η αλυσίδα τρίβεται επάνω στον εμπρός εκτροχιαστή), είναι μη αποδοτικός και φθείρει την αλυσίδα πολύ γρήγορα.

Άρθρο: http://sheldonbrown.com/gears.html

Μετάφραση: Bicycle @ Larissa