Γεωμετρία σκελετού ποδηλάτου δρόμου: Πού, πως, τί και γιατί...

Οι αρθρογράφοι του cyclingabout.com, έχοντας λάβει πολλά αιτήματα για θέματα που αφορούν τη γεωμετρία των σκελετών, αποφάσισαν να εκδώσουν το ακόλουθο άρθρο, για να συζητηθούν οι λόγοι που το κάθε ποδήλατο έχει τη γεωμετρία του. 

Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να σας βοηθήσουν να καταλάβετε πώς θα αισθανθείτε σε ένα ποδήλατο που δεν έχετε τη δυνατότητα να δοκιμάσετε και θα σας βοηθήσουν να προσδιορίσετε ποιος τύπος γεωμετρίας είναι ο καλύτερος για τη χρήση που σκοπεύετε να κάνετε. Σίγουρα θα σας βοηθήσει αν θέλετε να φτιάξετε έναν μοναδικό σκελετό (λίγο προχωρημένο για την Ελλάδα, αλλά αρκετά συνηθισμένο στο εξωτερικό!).

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η γεωμετρία του ποδηλάτου είναι διαφορετική για διαφορετικού μεγέθους ποδήλατα. Επίσης, η γεωμετρία των τουριστικών ποδηλάτων είναι πολύ σημαντική, ειδικά αν διαθέτετε εμπρός τσάντες, κι αυτό συμβαίνει επειδή αυτά τα ποδήλατα είναι προσανατολισμένα στο να μεταφέρουν βάρος εμπρός.

Θα κάνουμε μια σύγκριση της γεωμετρίας των ποδηλάτων δρόμου με αυτά του βουνού, ας την πούμε «Touring vs Δρόμου / Cyclocross», η οποία θα σας δώσει καλύτερη οπτική και κατανόηση σχετικά με το θέμα. Καθώς το μέγεθος του σκελετού επηρεάζει την γεωμετρία, θα αρκεστούμε σε συγκρίσεις ποδηλάτων με 57 εκατοστά οριζόντιο σωλήνα.

Κατανοώντας το στρίψιμο

Το μπροστινό μέρος του ποδηλάτου είναι λίγο περίπλοκο, αλλά θα προσπαθήσουμε να το εξηγήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Υπάρχουν τρεις μετρήσεις που μάς ενδιαφέρουν: η γωνία σωλήνα του κούτελου (head tube angle), το ίχνος (trail) του πιρουνιού και η μετατόπιση (rake ή offset) του κέντρου του τροχού από τον άξονα του κούτελου. 

Από αυτά τα τρία, το ίχνος του πιρουνιού έχει να κάνει αναμφισβήτητα για το πως στρίβει το ποδήλατο. Αλλά ας τα δούμε όλα, ένα προς ένα...

Γωνία του κούτελου (Tube Head Angle)

Πρόκειται για τη γωνία που σχηματίζει η νοητή προέκταση του κούτελου του ποδηλάτου με το έδαφος.

• Μια μεγαλύτερη, δηλαδή πιο απότομη, γωνία έχει ταχύτερο στρίψιμο και απαιτείται λιγότερη προσπάθεια για να στρίψει το ποδήλατο. 
• Μια μικρότερη γωνία, προσφέρει βραδύτερο στρίψιμο και απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια για να στρίψει το ποδήλατο. 

Τα τουριστικά ποδήλατα έχουν μικρότερη γωνία σε σχέση με τα cyclocross ή τα ποδήλατα δρόμου, επειδή φέρουν επιπλέον βάρος εμπρός, έτσι, το πιο αργό τιμονιού βοηθά στη σταθερότητα. 

Οι συνηθισμένες γωνίες για τα τουριστικά ποδήλατα είναι 71-72 μοίρες, για τα ποδήλατα δρόμου 73-74 μοίρες και για τα cyclocross 72-73 μοίρες.

Επέκταση Πιρουνιού (Fork Rake ή Offset) 

Fork rake ή offset ονομάζουμε τη μετατόπιση του κέντρου του τροχού από την νοητή προέκταση της ευθείας του συστήματος διεύθυνσης (κεντρική γραμμή του κούτελου).

• Μεγαλύτερο rake μεταφράζεται σε γρηγορότερο στρίψιμο.
• Μικρότερο rake μεταφράζεται σε πιο αργό στρίψιμο.

Τα ποδήλατα τουρισμού έχουν μεγαλύτερο rake σε σχέση με τα ποδήλατα δρόμου και τα cyclocross, με στόχο το να έχουν μεγαλύτερο μεταξόνιο, έτσι ώστε να παρέχουν μεγαλύτερες γωνίες αποφυγής και να είναι πιο άνετα. Για σταθείτε όμως, αφού τα ποδήλατα τουρισμού έχουν μεγαλύτερο rake, γιατί δεν μπορούν να στρίψουν τόσο γρήγορα; Λοιπόν, δεν είναι μόνο το rake που επηρεάζει το στρίψιμο, διαβάστε παρακάτω για το ίχνος (trail) και θα καταλάβετε. 

Το συνηθισμένο rake για τα ποδήλατα τουρισμού είναι 45-52mm. Τα ποδήλατα δρόμου έχουν 40-45mm ενώ τα cyclocross 45mm.

Ίχνος (Trail) πιρουνιού

Το ίχνος του πιρουνιού εξαρτάται από τη γωνία του κούτελου και το rake του πιρουνιού. Το μήκος αυτό αποτελεί έναν πραγματικό δείκτη για το πόσο γρήγορα μπορεί το ποδήλατο να στρίβει. Οι κατασκευαστές ποδηλάτων δεν συνηθίζουν να δίνουν πληροφορίες για το ίχνος, ωστόσο το ίχνος αποτελεί αναμφισβήτητα την πιο σημαντική παράμετρο, όσον αφορά το στρίψιμο του εμπρός τμήματος του ποδηλάτου!

• Μικρότερο trail ισοδυναμεί με γρηγορότερο στρίψιμο. Κάνει το ποδήλατο πιο ευκίνητο, ενώ ο ποδηλάτης νιώθει το στρίψιμο περισσότερο στα χέρια του.
• Μεγαλύτερο trail ισοδυναμεί με πιο αργό στρίψιμο. Βελτιώνει τη σταθερότητα στις μεγάλες ταχύτητες, ενώ ο ποδηλάτης νιώθει το στρίψιμο πιο πολύ πλαγιάζοντας το σώμα.

Τα ποδήλατα τουρισμού έχουν μεγαλύτερο trail για να έχουν μικρότερη απόκριση στο στρίψιμο και να κρατούν σταθερό το ποδήλατο στις απότομες κατηφόρες. Όμως, χρειάζεται πιο πολύ πλάγιασμα σε σχέση με τα υπόλοιπα ποδήλατα, κάνοντας σχετικά πιο δύσκολο να το κρατήσει ο ποδηλάτης ευθεία πορεία σε χαμηλές και μεσαίες ταχύτητα, παρόλο που το βάρος εμπρός τείνει να αποσβέσει αυτή την αίσθηση.

Πολλά τουριστικά ποδήλατα έχουν από 55-70mm trail. Τα ποδήλατα δρόμου έχουν 50-60mm ενώ τα MTB και τα cyclocross 55-65mm.

Συμπέρασμα

Τα ποδήλατα τουρισμού είναι βελτιστοποιημένα στο να παραμένουν σταθερά καθώς είναι φορτωμένα με βάρος εμπρός και πίσω. Αυτό είναι προφανές από τη μικρή γωνία κούτελου και το μεγάλο ίχνος που έχουν σε σχέση με τα ποδήλατα δρόμου ή τα cyclocross. Αυτά τα χαρακτηριστικά μειώνουν την ικανότητα για γρήγορο στρίψιμο του ποδηλάτου.

Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η γεωμετρία των ποδηλάτων δρόμου είναι πάντα η πιο επιθετική καθώς είναι σχεδιασμένα να έχουν γρήγορο στρίψιμο. Αυτό μετράει σε αγωνιστικές καταστάσεις που υπάρχει ανάγκη για άμεσες αλλαγές πορείας. Η γεωμετρία των cyclocross πάντα βρίσκεται κάπου ανάμεσα σε αυτή των τουριστικών ποδηλάτων και των ποδηλάτων δρόμου.

Μήκος (κάτω) ψαλιδιού (Chainstay Length)

Ένας από τα πιο σημαντικούς παράγοντες σ' ένα ποδήλατο τουρισμού είναι το μήκος των ψαλιδιών του. Το μεγαλύτερο μήκος προτιμάται έτσι ώστε να είναι μεγάλο το μεταξόνιο (επομένως το ποδήλατο πιο σταθερό) και να για να υπάρχει περισσότερος χώρος για την άνετη τοποθέτηση των σακιδίων στο πίσω μέρος.

Η ευρυχωρία για τις βαλίτσες πίσω είναι πιο σημαντική για ποδηλάτες με μακρυά πόδια. Για παράδειγμα, χωρίς 460mm ψαλίδια, τα νούμερο 46 παπούτσια του συγγραφέα, βρίσκουν στις βαλίτσες!

Στα τουριστικά ποδήλατα συνήθως βρίσκουμε: 445-470mm, στα ποδήλατα δρόμου 405-415mm και στα cyclocross 420-435mm.

Μεταξόνιο (Wheelbase)

Το μεγαλύτερο μεταξόνιο παρέχει πιο σταθερή και άνετη βόλτα. Τα τουριστικά ποδήλατα έχουν μακρύτερο μεταξόνιο ως απόρροια την μικρής γωνίας κούτελου, του μεγάλου offset του πιρουνιού και των μακριών ψαλιδιών. 

Το συνηθισμένο μεταξόνιο των ποδηλάτων τουρισμού είναι 1050-1070mm. Τα ποδήλατα δρόμου έχουν περί τα 996mm ενώ τα cyclocross περί τα 1018mm.

Χαμήλωμα μεσαίας τριβής (Bottom Bracket Drop)

Το χαμήλωμα της μεσαίας τριβής καθορίζει το πόσο απέχουν τα πηδάλια από το έδαφος. Μια χαμηλότερη θέση της μεσαίας τριβής μεταφράζεται σε χαμηλότερη θέση της σέλας, επομένως χαμηλότερο κέντρο βάρους του ποδηλάτου.

Τα ποδήλατα τουρισμού απαιτούν περισσότερη απόσταση από το έδαφος για να αποφεύγουν τυχόν εμπόδια, επομένως κάποιοι σχεδιαστές φτιάχνουν ποδήλατα με μικρό χαμήλωμα της μεσαίας τριβής (π.χ. 53mm για τροχούς 700c). Άλλοι φτιάχνουν ποδήλατα με μεγάλο χαμήλωμα (π.χ. 78mm για τροχούς 700c) έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν την ευστάθεια του ποδηλάτου με το ρίσκο όμως ότι το πηδάλι ίσως "βρει" στο έδαφος.

Εδώ δεν μπορεί να υπάρξει κάποια σύγκριση ανάμεσα στους διάφορους τύπους γεωμετρίας, καθώς παίζει ρόλο και το μέγεθος του τροχού που επηρεάζει το ύψος της μεσαίας τριβής.

Γωνία του κάθετου σωλήνα (Seat Tube Angle)

Η γωνία του κάθετου σωλήνα δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα ανάμεσα στις διαφορετικές γεωμετρίες, καθώς ο τρόπος που ποδηλατούμε είναι ανεξάρτητος από τον τύπο του ποδηλάτου. 

Ένας πολύ γενικός κανόνας στο bicycle fitting (έτσι ώστε να βελτιστοποιήσουμε την απόδοση) είναι το να βρίσκεται το εμπρός τμήμα του γονάτου στο ίδιο κάθετο επίπεδο με το κέντρο του πηδαλίου (βλέπε κάτω εικόνα). Με μια μικρότερη γωνία του κάθετου σωλήνα, το γόνατό μας θα βρίσκεται πίσω από το κέντρο του πηδαλιού, επομένως, το πεταλάρισμα δεν θα είναι τόσο αποδοτικό.

Η συνηθισμένη γωνία για τα ποδήλατα τουρισμού είναι 71-73 μοίρες. Τα ποδήλατα δρόμου και τα cyclocross έχουν 73 μοίρες.

Μετρήσεις Stack (ύψος) και Reach (μήκος) και η σημασία τους στη σύγκριση ποδηλάτων

Οι μετρήσεις stack και reach είναι πιθανότητα οι πιο συνηθισμένες μετρήσεις που πρέπει να γνωρίζουμε για να δούμε αν μάς ταιριάζει ένα μέγεθος ποδηλάτου, χωρίς να το δοκιμάσουμε. Αυτά τα δυο μήκη δείχνουν τη θέση του άνω άκρου του κούτελου σε σχέση με τη μεσαία τριβή, ουσιαστικά τυποποιώντας αυτό που ονομάζουμε διαφορετική γεωμετρία ανάμεσα σε διαφορετικές μάρκες και μοντέλα ποδηλάτων. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς δυο ποδήλατα διαφορετικών κατασκευαστών που ονομάζονται λόγου χάρη medium ή 54cm μπορεί να είναι διαφορετικά κατά 2 εκατοστά μεταξύ τους, αρκετά μεγάλη απόσταση αφού 2 εκατοστά μικρότερο ή μεγαλύτερο μπορεί να είναι το προηγούμενο ή το επόμενο μέγεθος. Αν οι εταιρίες που ψάχνετε δεν δίνουν πληροφορίες για τα μεγέθη stack & reach, μπορείτε να δοκιμάσετε αυτόν τον υπολογιστή.

Προτείνεται να συμβουλευτείτε κάποιον επαγγελματία του bike fitting για να βρείτε τις κατάλληλες τιμές των stack & reach, κι έτσι θα είναι πολύ ευκολότερο να βρείτε το επόμενο ακριβές μέγεθος ποδηλάτου.

Ενεργό (οριζόντιο) μήκος άνω σωλήνα (Effective Top Tube Length)

Το οριζόντιο μήκος του άνω σωλήνα είναι ο ευκολότερος τρόπος να καθορίσετε το μέγεθος ενός ποδηλάτου. Παρόλο που ενώ μπορεί να είναι ίδιο για 2 ποδήλατα, πιθανόν να έχουν διαφορετικό reach (μήκος). Χοντρικά, το οριζόντιο μήκος του άνω σωλήνα καθορίζει το πόσο μακρυά βρίσκεται το τιμόνι από τη σέλα. 

Μήκος κάθετου σωλήνα (Seat Tube Length)

Αυτό το μήκος δεν έχει και τόση σημασία, εκτός αν έχετε σχετικά κοντά πόδια για το ύψος σας και χρειάζεστε τον ανάλογο χώρο. Συγκρίνετε ποδήλατα με τα μήκη stack & reach, αν είναι εφικτό.

Ύψος κούτελου (Head Tube Length)

Τα ψηλά κούτελα είναι συνηθισμένα σε τουριστικά ποδήλατα, έτσι ώστε το τιμόνι να βρίσκεται ψηλά, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για πολλούς αποστάτες ανάμεσα στο λαιμό και το κούτελο. Το κούτελο σ' ένα τέτοιο ποδήλατο είναι συνήθως 40mm υψηλότερο από το αντίστοιχο σ' ένα ποδήλατο δρόμου ή cyclocross.

Κοντοί κάθετοι σωλήνες και κοντά κούτελα σε τουριστικά ποδήλατα

Ένας από τους βασικούς λόγους που τα ποδήλατα βουνού είναι ακατάλληλα για ποδηλατικό τουρισμό είναι το γεγονός ότι διαθέτουν κοντό κάθετο σωλήνα (αυξημένο χώρο κάτω από τη σέλα) και κοντά κούτελα (πιο αγωνιστική θέση ποδηλασίας).

Όταν χρησιμοποιείτε ένα ποδήλατο βουνού για τουρισμό, συνήθως τοποθετείτε αρκετούς αποστάτες κάτω από το λαιμό, με σκοπό το τιμόνι να έρθει ψηλότερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετή ευκαμψία στο εμπρός τμήμα του ποδηλάτου σε σχέση μ' ένα τουριστικό ποδήλατο (κάτι που παρατηρείται εντονότερα όταν μεταφέρετε βάρος εμπρός).

Αυτή η ευκαμψία, πολλές φορές οδηγεί σε γρήγορες ταλαντώσεις, σαν τρέμουλο. Έχει παρατηρηθεί σε πολλά ποδήλατα, συμπεριλαμβανομένου του "Ogre and Troll" της Surly, ρυθμισμένου για τουρισμό, με εμπρός σχάρα και βαλίτσες.

Μετά απ' όλα αύτά, μπορείτε να κάνετε τουρισμό ακόμη και μ' ένα ποδήλατο βουνού, καθώς αρκετοί το κάνουν. Παρόλα αυτά, ένα τουριστικό ποδήλατο ανταποκρίνεται καλύτερα στο σκοπό σας, ενώ ένα ενδιάμεσο (ημι-τουρισμού, ημι-mountain) ποδήλατο θα είναι ένας μέτριος συμβιβασμός.

Πολλά ποδήλατα βουνού διαθέτουν περισσότερους αποστάτες
ακόμη κι από το μήκος του κούτελού τους!

Αφού δεν χρησιμοποιώ εμπρός βαλίτσες..

Αν σκοπεύετε να κάνετε τουρισμό μόνο με πίσω βαλίτσες, τότε η γεωμετρία του σκελετού δεν είναι και τόσο σημαντική. Ένα ποδήλατο βουνού με πίσω βαλίτσες δεν θα έχει και μεγάλες διαφορές σε σχέση μ' ένα ποδήλατο τουρισμού επίσης με πίσω βαλίτσες.

Οι ειδικά κατασκευασμένοι σκελετοί για τουρισμό απαιτούνται κυρίως όταν διαθέτετε εμπρός βαλίτσες και τόση δύναμη που να χρειάζεστε ένα πολύ σκληρό εμπρός τρίγωνο και μεγαλύτερο ίχνος, έτσι ώστε το ποδήλατο να στρίβει ικανοποιητικά.

Συνοψίζοντας

Ένα ποδήλατο για τουρισμό έχει γεωμετρία κατάλληλη για μεταφορά φορτίων, κυρίως στο εμπρός τμήμα του. Το στρίψιμο και το μεταξόνιο έχουν βελτιστοποιηθεί για ευστάθεια, τα πίσω ψαλίδια είναι μακρυά για ευρυχωρία των ποδιών και το κούτελο είναι ψηλό για να είναι και το τιμόνι ψηλά.

Αν δεν έχετε ποδηλατήσει μ' ένα συγκεκριμένο ποδήλατο τουρισμού με γεμάτες βαλίτσες, σας συνιστούμε να δοκιμάσετε και θα δείτε τη διαφορά!

Πηγή: http://cyclingabout.com/index.php/2013/10/understanding-bicycle-frame-geometry/

Μετάφραση: Ποδηλάτες Λάρισας - Bicycle @ Larissa