Ο δεκάλογος του ποδηλάτου

Photo: Joe Stylos/Flickr

του Σπύρου Παπαγεωργίου

Πολλές συζητήσεις γίνονται για την αύξηση της χρήσης του ποδηλάτου σε όλο τον κόσμο και φυσικά και στην Ελλάδα.

Άλλοι πιστεύουν πως είναι μόδα, άλλοι πως είναι θέμα οικονομικό. Κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι κάτι περαστικό και άλλοι ότι αποτελεί έκφραση της επιτακτικής ανάγκης για βιώσιμες πόλεις.

Όπως και να το δει κάποιος, υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τους οποίους αυτό το τόσο απλό, λογικό, οικονομικό και ευχάριστο μέσο μετακίνησης απασχολεί πολίτες, αρχιτέκτονες, μηχανικούς, συγκοινωνιολόγους, τοπική αυτοδιοίκηση, κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και δημοσιογράφους σε όλο τον κόσμο.

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Τα πλεονεκτήματα του ποδηλάτου είναι πολλά και διαφορετικά:

• Η τακτική χρήση του ποδηλάτου βελτιώνει την υγεία και αυξάνει το προσδόκιμο της ζωής - είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο.
  
  
• Το ποδήλατο δεν χρειάζεται καύσιμα, καίει μόνο το λίπος μας - είναι προφανές.
  
  
• Οι πολίτες που χρησιμοποιούν ποδήλατο εξοικονομούν χώρο στις πόλεις, δεν προκαλούν θόρυβο και δεν ρυπαίνουν με καύσιμα όταν μετακινούνται (δεν χρειάζεται να το εξηγήσουμε).
  
  
• Το ποδήλατο αποτελεί έναν θαυμάσιο άξονα οικονομικής ανάπτυξης καθώς, από τη μια η χρήση του δεν απαιτεί ακριβές υποδομές (σε σχέση με αυτές του αυτοκινήτου ή των άλλων μέσων μεταφοράς) και από την άλλη δικαιολογεί έξυπνες και αποδοτικές επενδύσεις, π.χ. ποδηλατικός τουρισμός, ενοικιάσεις ποδηλάτων, πώληση αξεσουάρ, σέρβις, υποδομές.
  
  
• Η χρήση του στην πόλη δεν είναι όσο επικίνδυνη φαίνεται. Ακόμα και σε πόλεις χωρίς σημαντικές ή και καθόλου υποδομές, όπως στην Αθήνα, είναι πιο επικίνδυνο για την υγεία να κάνεις καθημερινά καθιστική ζωή παρά να κυκλοφορείς με ποδήλατο (αποδεδειγμένο από έρευνες στην ΕΕ).
  
  
• Τότε, λοιπόν, γιατί δεν... κυκλοφορούμε όλοι με ποδήλατο; Γιατί δεν γίνεται... υποχρεωτικό;

Για να είμαι ειλικρινής, αν έπρεπε να δώσω μια αυθόρμητη απάντηση θα έλεγα: «Δεν ξέρω. Κι εγώ απορώ...» Όμως επειδή πρέπει οι απαντήσεις μας να λαμβάνουν υπόψη και τη γενικότερη πραγματικότητα, θα απαντήσω το ίδιο απλά: «Επειδή δεν ξέρουμε τι χάνουμε. Επειδή δεν έχουμε αποφασίσει να το εντάξουμε στην καθημερινότητά μας, επειδή μας φαίνεται φυσιολογικό να κολλάμε σε μποτιλιαρίσματα, να πληρώνουμε 6 με 8 ευρώ πάρκινγκ για έναν καφέ. Να προσθέτουμε ώρες απραξίας σε μια μέρα 8ωρης καθιστικής εργασίας παρά να χρειαστεί να ιδρώσουμε λίγο, να χαλάσουμε την υποτιθέμενη βολή μας ή να προσαρμόσουμε το πρόγραμμά μας σε έναν τρόπο εναλλακτικής μετακίνησης».

Και πριν αρχίσουν τα αρνητικά σχόλια και οι αμφισβητήσεις, παραθέτω 10 ακόμη λόγους για να τους σκεφτούμε όλοι καλύτερα:

1. Κάνω ποδήλατο γιατί βιάζομαι...

Το ποδήλατο είναι το γρηγορότερο μέσο μετακίνησης. Οι έρευνες αποδεικνύουν πως το ποδήλατο είναι ο γρηγορότερος τρόπος να μετακινηθεί κάποιος σε αποστάσεις έως και 5 χιλιόμετρα. Και είναι ταυτόχρονα τόσο πρακτικό και ευέλικτο! Μπορείς να σταματήσεις σε οποιοδήποτε σημείο για να ψωνίσεις, μπορείς να το έχεις απέναντί σου στο καφέ, για έναν γρήγορο εσπρέσο. Δε χάνεις χρόνο ψάχνοντας για πάρκινγκ και δεν δίνεις χρήματα ούτε για να μετακινηθείς ούτε για να παρκάρεις. Και αν έχει κίνηση ή όχι, δε σου κάνει καμιά διαφορά.

2. Μπορείς να το χρησιμοποιήσεις συνδυαστικά με άλλα μέσα μεταφοράς για να φτάνεις ακόμη πιο μακριά

Το ποδήλατο μπορεί εύκολα να συνδυαστεί με τρένο ή με μετρό και, αν είναι αναδιπλούμενο και με ταξί! Αυτό σημαίνει πως μπορεί κάποιος εύκολα να καλύψει τα 500 μέτρα ή το ένα χιλιόμετρο ως την πλησιέστερη στάση (που είναι απόσταση μακρινή για να περπατήσεις αλλά εξαιρετικά κοντινή με το ποδήλατο), στη συνέχεια να διασχίσει την πόλη από τη μια άκρη ως την άλλη με το τρένο ή το μετρό και πάλι να μετακινηθεί ως τον τελικό του προορισμό με το ποδήλατο.

Αυτό επιτρέπει την ήπια άσκηση χωρίς ταυτόχρονα να απαιτεί εξαιρετική φυσική κατάσταση ή να ιδρώσει κάποιος ώσπου να φτάσει στον προορισμό του.

Με ένα αναδιπλούμενο ποδήλατο, μπορείς εύκολα το βράδυ αν είσαι κουρασμένος ή αν σε πιάσει λάστιχο -μακριά από μας- να το βάλεις στο ταξί ή στο αυτοκίνητο ενός φίλου και να επιστρέψεις.

3. Ο καλύτερος φίλος του αυτοκινήτου...

Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, οι ποδηλάτες συνεισφέρουν στη βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας και των αυτοκινήτων.

Είναι ώρα αιχμής. Οι οδηγοί των αυτοκινήτων, εκνευρισμένοι, περιμένουν τη σειρά τους να περάσουν το φανάρι. Στους σταθμούς του μετρό δυσκολεύεσαι να προχωρήσεις. Όλοι θέλουν να πάνε στη δουλειά τους την ίδια στιγμή.

Όμως οι ποδηλάτες μετακινούνται με άνεση και ταχύτητα, χωρίς να «παίρνουν τη σειρά» κανενός από τους παραπάνω. Ένας ποδηλάτης περισσότερος στον δρόμο σημαίνει, ένα λιγότερο αυτοκίνητο. Άρα, για εκείνους που συνεχίζουν να προτιμούν να μετακινούνται με τα αυτοκίνητά τους, ένα εμπόδιο λιγότερο.

Σίγουρα ο ποδηλάτης μπορεί να θεωρείται ο καλύτερος φίλος του οδηγού αυτοκινήτου γιατί του επιτρέπει να μετακινείται πιο γρήγορα, να παρκάρει πιο εύκολα και ταυτόχρονα αποτελεί και ένα «παράδειγμα» πως η ζωή κυλάει και χωρίς αυτοκίνητο.

4. Μεγαλύτερη αυτονομία για τα άτομα της τρίτης ηλικίας

Σε αποστάσεις μικρότερες των 5km, το ποδήλατο εξασφαλίζει αυτονομία και στις προχωρημένες ηλικίες.

Καθώς μεγαλώνει κάποιος, η ικανότητα για περπάτημα μειώνεται. Είναι δύσκολο να στέκεσαι στις ουρές για το λεωφορείο, η οδήγηση αυτοκινήτου δε συνίσταται και το ταξί είναι ακριβό. Το ποδήλατο δίνει την ευκαιρία σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας να διατηρούν σε καλό επίπεδο τη φυσική τους κατάσταση και να νιώθουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία και αυτονομία στις μικρές, καθημερινές τους μετακινήσεις στη γειτονιά τους. Και τους διατηρεί νέους!

5. Είναι πρακτικό και βολικό

Το ποδήλατο θα ήταν η πρώτη επιλογή των οδηγών αυτοκινήτων.

Πολλοί αγαπούν τα αυτοκίνητά τους. Δεν θα τ’ άλλαζαν με τίποτα. Άλλοι πάλι θα ήταν πρόθυμοι να γλυτώσουν τα μποτιλιαρίσματα και το κόστος της βενζίνης, της συντήρησης του αυτοκινήτου και του πάρκινγκ, αν τους δινόταν οι ευκαιρία. Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι, από τους αμετανόητους, μόνο το 6% των οδηγών αυτοκινήτων θα άφηναν το αυτοκίνητό τους για να μετακινηθούν με μέσα μεταφοράς, μόνο 8% θα προτιμούσαν να πάνε με τα πόδια, αλλά πάνω από 11% θα το άλλαζαν για να χρησιμοποιήσουν ποδήλατο.

Κι αυτό επειδή το ποδήλατο είναι γρήγορο, δίνει αυτονομία, όπως το αυτοκίνητο, και είναι περισσότερο ευέλικτο ως μέσο μετακίνησης.

6. Τα παιδιά αγαπούν το ποδήλατο

Μια έρευνα που πραγματοποιείται εδώ και χρόνια και συνεχίζει να υφίσταται στην Αυστρία, δείχνει πως το 33% των παιδιών 10-14 ετών θα ήθελαν να πηγαίνουν σχολείο με το ποδήλατο. Kι όμως, μόνο το 11% από αυτά το χρησιμοποιεί πραγματικά. Ο βασικότερος λόγος είναι η απόσταση που συνήθως υπάρχει ανάμεσα στις επιθυμίες των παιδιών και τις αποφάσεις των γονιών τους, με γνώμονα την ασφάλειά τους φυσικά. Αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός λόγος - μαζί με τη διεύρυνση των ορίων των πόλεων και την αύξηση των αποστάσεων ανάμεσα στα σημεία ενδιαφέροντως- που ο αριθμός των παιδιών που πηγαίνουν με τα πόδια στο σχολείο καθημερινά έχει μειωθεί από το 82% στο 14% τα τελευταία 30 χρόνια.

Και με βάση τα παραπάνω, δεν είναι παράξενο που ένα στα πέντε παιδιά στην Ευρώπη θεωρείται υπέρβαρο.

7. Όσοι δοκίμασαν να κάνουν ποδήλατο, τους άρεσε

Συχνά προς μεγάλη τους έκπληξη, όσοι δοκίμασαν το ποδήλατο, τους άρεσε. Για παράδειγμα τα 2/3 μιας ευρωπαϊκής έρευνας απάντησαν πως οι καιρικές συνθήκες τους ενοχλούσαν πολύ λιγότερο απ’ όσο φαντάζονταν. Και περισσότεροι από τους μισούς απάντησαν πως το ποδήλατο είναι ευκολότερο απ’ ό,τι νόμιζαν.

8. Καλό για την τσέπη μας!

Το ποδήλατο όχι μόνο είναι οικονομικό μέσο, αλλά βοηθά και στην ανάπτυξη της οικονομίας.

Όσοι επισκέπτονται τα καταστήματα με ποδήλατο, κάνουν λιγότερες αγορές τη φορά, αλλά επισκέπτονται τα καταστήματα συχνότερα. Στο Μόναχο έχει υπολογιστεί πως ο πελάτης που φτάνει με ποδήλατο ξοδεύει σε μηνιαία βάση 10 ευρώ περισσότερα από τον πελάτη που φτάνει με αυτοκίνητο.

Στη Βέρνη, υπολογίστηκε πως κάθε ποδήλατο που ήταν παρκαρισμένο έξω από το κατάστημα έφερνε 7.500 ευρώ έσοδα, ενώ κάθε αυτοκίνητο μόλις 6.625. Και σε κάθε θέση παρκαρίσματος αυτοκινήτου χωρούν 9 ποδήλατα!

Αποτελεί κοινό μυστικό για τους εμπόρους σε όλη την Ευρώπη πως οι πελάτες με ποδήλατα φέρνουν περισσότερα έσοδα.

9. Ψωνίζω με ποδήλατο

Το ποδήλατο είναι κατάλληλο μέσο για τα καθημερινά ψώνια.

Όταν επισκεπτόμαστε super market ή κατάστημα με είδη για το σπίτι, σκεφτόμαστε μεγάλα πορτ μπαγκάζ και φορτωμένα καρότσια.

Αυτός είναι μάλλον ο λόγος που στο Γκρατζ της Αυστρίας, το 77% όσων θέλουν να ψωνίσουν, πηγαίνουν με το αυτοκίνητο. Όταν όμως έγινε μια καταγραφή των αντικειμένων, με τα οποία έφευγε κάθε πελάτης, υπολογίστηκε πως το 80% αυτών μπορούσε να μεταφερθεί με ποδήλατο και μόνο το 6% απαιτούσε υποχρεωτικά τη χρήση αυτοκινήτου.

Αυτό είναι ένα ακόμη κοινό μυστικό για τους εμπόρους... Γι’ αυτό και δημιουργούν περισσότερες θέσεις παρκαρίσματος για ποδήλατα, οι οποίες στοιχίζουν σημαντικά λιγότερο, και μειώνουν τις θέσεις παρκαρίσματος των αυτοκινήτων.

10. Οι πόλεις με περισσότερους ελεύθερους χώρους είναι όμορφες πόλεις. Και το ποδήλατο δημιουργεί ελεύθερους χώρους

Οι θέσεις παρκαρίσματος αυτοκινήτων έχουν μεγάλο κόστος καθώς η καθεμία μπορεί να στοιχίζει γύρω από 4.000 έως 16.000, ευρώ ανάλογα με την πόλη και το σημείο. Κι όμως, κάθε νέα θέση πάρκινγκ που δημιουργείται, αμέσως καταλαμβάνεται από αυτοκίνητα. Κι ένας ακόμη φαύλος κύκλος ξεκινά.

Οι πόλεις που επενδύουν στο ποδήλατο επωφελούνται από τη μείωση του κόστους για τη δημιουργία θέσεων παρκαρίσματος αυτοκινήτων, ενώ ταυτόχρονα εξοικονομούν ελεύθερους χώρους για τους πολίτες καθώς στον χώρο που απαιτείται για τη στάθμευση ενός αυτοκινήτου, χωρούν 9 περίπου ποδήλατα.

Υπάρχουν άλλοι τόσοι και πολύ περισσότεροι λόγοι για ν’ αναφέρουμε. Το σημαντικότερο όμως που πρέπει να σκεφτούμε είναι πως οι αλλαγές για τις οποίες συζητάμε και οι οποίες αναμφίβολα θα οδηγήσουν σε πιο ανθρώπινες πόλεις, δεν είναι κάτι που γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη.

Στις περισσότερες πόλεις πήρε αρκετά χρόνια και σίγουρα χρειάζεται ένα πλάνο 10ετίας - φανταστείτε κάποιον Δήμαρχο ή πολιτικό στην Ελλάδα να δρα με ορίζοντα 10ετίας... Απίθανο!

Όμως η εμπειρία έδειξε πως και σε άλλες μεσογειακές χώρες, όπως στην Ισπανία, οι αλλαγές ξεκίνησαν με ένα βραχυπρόθεσμο πλάνο 3ετίας, το οποίο σχεδόν αμέσως απέδωσε καρπούς.

Σε χώρες όπως η Γερμανία, οι μετακινήσεις με ποδήλατο αφορούσαν το 6% των καθημερινών μετακινήσεων το 2002 και ήδη έχουν φτάσει το 14% μέσα σε 10 χρόνια. Το υπουργείο Μεταφορών της χώρας έχει ήδη εκπονήσει ένα νέο πλάνο προκειμένου ο αριθμός αυτός να φτάσει το 20% ως το 2020 παρόλο που, όπως λένε οι ειδικοί, υπάρχουν όλες οι ενδείξεις πως το ποσοστό, στο ίδιο διάστημα, μπορεί να αγγίξει έως και το 40%.

Και η ελληνική πραγματικότητα; Όπως και σε άλλους τομείς, κατ'αρχάς δεν υπάρχει κανένα πλάνο και καμία διάθεση, τουλάχιστον προς το παρόν, μάλλον από παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος.

Το ότι οι πόλεις μας γίνονται όλο και πιο αφιλόξενες, για τους Δημάρχους είναι ένα «τυχαίο» περιστατικό και δεν αναγνωρίζουν πως η βιώσιμη κινητικότητα είναι ένας από τους παράγοντες δημιουργίας όμορφων πόλεων. Και μάλιστα ένας σχετικά οικονομικός τρόπος να γίνουν αλλαγές.

Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι στην Ελλάδα η «επανάσταση» του ποδηλάτου ξεκίνησε από τη βάση. Από τους πολίτες. Οι ίδιοι αποφάσισαν να το χρησιμοποιούν περισσότερο, να το εντάξουν στην καθημερινότητά τους, να το δοκιμάσουν, να το αγαπήσουν.

Η πολιτική εξουσία παρακολουθεί σχεδόν αμήχανη με κάποιες μόνο επιλεκτικές θετικές κινήσεις, όπως για παράδειγμα η «αυτονόητη» είσοδος ποδηλάτων στο τρένο και το μετρό, την οποία αμέσως αγκάλιασαν οι χρήστες των συγκεκριμένων μέσων, με αποτέλεσμα σήμερα σε κάθε συρμό να υπάρχουν τουλάχιστον δύο ποδήλατα (όσα επιτρέπονται δηλαδή).

To ενδεχόμενο να υπάρξει πολιτική, πλάνο, αποφάσεις, σχεδιασμός, φαίνεται μακρινό κυρίως επειδή προϋποθέτει πολιτική βούληση, κάτι ανύπαρκτο στις μέρες μας.

Και λοιπόν;

Ειδικά για το ποδήλατο, είναι σε μεγάλο βαθμό στο χέρι των πολιτών να αλλάξει η καθημερινότητα. Το να επιλέξουν το ποδήλατο για τις μικρές μετακινήσεις τους, να αρχίσουν να χρησιμοποιούν ποδήλατο συνδυαστικά με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και να προσπαθήσουν να κάνουν την καθημερινότητά τους πιο ενεργή, θα βοηθήσει οπωσδήποτε στη βελτίωση των συνθηκών και, κυρίως, θα αποτελέσει έναν ακόμη παράγοντα πίεσης για την πολιτεία.

Ας μην ξεχνάμε πως το ποδήλατο είναι κάτι απλό, λογικό, πρακτικό, οικονομικό και εύκολο. Δεν έχουμε λοιπόν κανένα λόγο -ο καθένας μέσα από τις προϋποθέσεις που του αρμόζουν- να το βάλουμε άλλος πιο δειλά κι άλλος πιο επιθετικά στη ζωή μας.

Καλές βόλτες!

*Ο Σπύρος Παπαγεωργίου είναι ο εκδότης του MBIKE magazine.

Πηγή: http://www.protagon.gr