Έρευνα του Ε.Μ.Π. για το ποδήλατο (1)

To παρακάτω κείμενο αποτελεί απόσπασμα από έρευνα που διεξήχθη από το Μετσόβιο Πολυτεχνείο Αθηνών με θέμα το ποδήλατο.

Η επιστροφή του ποδηλάτου στις σύγχρονες πόλεις κρίνεται σήμερα αναγκαία. Μετά από πολλές δεκαετίες κατά τις οποίες ασκήθηκε ένας αυτοκινητοκεντρικός σχεδιασμός, το κυκλοφοριακό αδιέξοδο γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτό από τους επιστήμονες και τους πολιτικούς. Το αυτοκίνητο δεν έχει πια τα πλεονεκτήματα στα οποία στηρίχθηκε ο κοινωνικός του μύθος. Στις σημερινές συνθήκες κυκλοφοριακού κορεσμού, κάθε άλλο παρά ελευθερία μετακίνησης και τη σαγήνη της ταχύτητας δεν προσφέρει στο χρήστη του. Από την άλλη, τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλεί (ρύπανση και θόρυβος) καθιστούν αναγκαία την υιοθέτηση άλλου τύπου λύσεων. Μια νέα φιλοσοφία σχεδιασμού μεταφορών έρχεται στο προσκήνιο, στο πλαίσιο της βιώσιμης κινητικότητας. Στόχος της είναι ο περιορισμός της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και η ικανοποίηση της ζήτησης για μετακινήσεις με άλλα μεταφορικά μέσα: μετρό, σύγχρονο τραμ, λεωφορείο κινούμενο σε αποκλειστικές λωρίδες, περπάτημα και ποδήλατο.
Από αυτά τα μεταφορικά μέσα, το ποδήλατο είναι ίσως το πιο ανταγωνιστικό του αυτοκινήτου. Προσφέρει αυτονομία και ελευθερία. Αναπτύσσει ταχύτητα συγκρίσιμη μ’ αυτή με την οποία κινείται το αυτοκίνητο στις σύγχρονες πόλεις. Απαιτεί μεν φυσική καταπόνηση, ωστόσο το εύρος των περισσότερων καθημερινών μας μετακινήσεων δεν είναι απαγορευτικό για τη χρήση του, τουλάχιστον από τον ενεργό πληθυσμό. Είναι ευέλικτο, και μπορεί να συνδυαστεί με τη δημόσια συγκοινωνία στην καθημερινή αλυσίδα των μετακινήσεων. Είναι «παραδοσιακό», αλλά αντιπροσωπεύει πλέον μια καινοτομία, καθώς προϋποθέτει από τον κάτοικο της πόλης να ανατρέψει όχι μόνο τη λογική με την οποία μετακινείται, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο βιώνει την πόλη. Το αυτοκίνητο και γενικότερα η μηχανοκίνητη κυκλοφορία απομόνωσαν τον μετακινούμενο από το χώρο, μετατρέποντας τις αστικές λεωφόρους σε οδούς ταχείας προσπέλασης. Η εκτροπή από το αυτοκίνητο στο ποδήλατο προϋποθέτει και την επανάκτηση του δημόσιου χώρου: εκτεθειμένος στις καιρικές, οδικές και κυκλοφοριακές συνθήκες, ο ποδηλάτης παρατηρεί το αστικό τοπίο από μία ευρύτερη οπτική γωνία σε σχέση με τον εποχούμενο, και το βιώνει με όλες του τις αισθήσεις.

Εξαιτίας αυτών των ποιοτήτων του, αλλά και του γεγονότος ότι το αυτοκίνητο αποτέλεσε ένα από τα «τοτέμ» του δυτικού πολιτισμού1, η διάδοση του ποδηλάτου αποτελεί σήμερα ένα πολιτικό πρόταγμα ευρύτερης σημασίας. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν ακτιβιστικά κινήματα που αντιμετωπίζουν την ποδηλασία στην πόλη σαν πράξη επαναστατική, που ανατρέπει τις αξίες στις οποίες στηρίζεται ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Για παράδειγμα, τo κίνημα Critical Mass, που ιδρύθηκε το 1992 στο Σαν Φρανσίσκο, διοργανώνει την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα πορείες με το ποδήλατο σε δεκάδες πόλεις του κόσμου2. Δεν είναι επίσημη οργάνωση ούτε έχει ηγέτες, λίστα μελών ή πολιτική διακήρυξη. Αυτή η «άμορφη» μορφή του είναι εγγενές χαρακτηριστικό του μηνύματος και της στρατηγικής του. Σαν και τα άλλα κινήματα με παρόμοια στρατηγική (Reclaim the Streets, γενικά τα anti-globalization movements) έχει την ικανότητα να δομεί υπερτοπικά δίκτυα επικοινωνίας και να διατηρεί μία παρουσία στο δημόσιο χώρο.

Σελίδα του Ε.Μ.Π.